Fyrir þá sem hnýta sína eigin tauma er ýmislegt að varast og annað sem gott er að hafa í huga bæði áður en lagt er af stað og í meðförum tauma. Á ferðum mínum um veraldarvefinn og um vötnin á Íslandi hafa ýmsir punktar safnast í sarpinn hjá mér sem mögulega geta nýst öðrum.

Hér er ekki um nein geimvísindi að ræða og eflaust hafa margir upplifað og reynt það sama og ég í taumaflækjum, en hérna eru nokkrir punktar:

Þegar talað er um Ritz uppskriftina að taum er átt við taum sem skiptist 60/20/20 hlutföllum frá þykkasta hluta og fram í taumaenda. Þetta hlutfall er fínt til að byrja með og smátt og smátt gerir maður sínar sérviskulegu breytingar og endar vonandi með sinn drauma taum.

Ágætt er að hafa í huga að byrja tauminn á efni sem er 2/3 af þvermáli fremsta hluta línunnar. Það tryggir nokkurn veginn samfellt flæði orku frá línu og fram í taumaenda.

Hlutfallið í þykkt einstaka hluta taumsins má að sama skapi alveg ná 2/3.

Sé þess kostur er ágætt að stífleiki taumsins þar sem hann er þykkastur sé svipaður og línunnar.

Grannir og linir taumar flytja orku verr en sverir og stífir.

Þegar spurningin kemur upp um það hvort taumurinn eigi að vera undir eða ofaná, þ.e. vatnsfilmunni þá getur þú svo sem farið sömu leið og Kolbeinn kafteinn gerði, slegið í og úr eða bara svipt ofan af þér sænginni og látið slag standa. Nei, ég er ekki alveg búinn að missa mig. Poly-taumar fljóta gjarnan frekar á yfirborðinu heldur en Fluorcarbon taumar. Þetta liggur í eðlisþyngd efnisins. Eðlisþyngd Flurocarbon er meiri heldur en H2O og því sekkur taumurinn. Eðlisþyngd polyefna er aftur á móti svipuð eða minni en H2O og því fljóta þeir taumar.

Poly-taumar eru ennþá langsamlega útbreiddastir og fyrir því eru einfaldar ástæður. Þeir kosta minna, eru slitsterkari og fást í fjölda stífleika, nokkuð sem alls ekki allir framleiðendur taka sérstaklega fram á umbúðum tauma og taumaefnis.

Ókost poly-tauma varðandi sökk má auðveldlega ráða bót á, berðu mold eða plöntuleifar á tauminn áður en þú notar hann, þá sekkur kvikindið. Auðvitað eru líka til flottar krukkur í veiðiverslunum sem innihalda ‘sérstakan’ leir til þessara nota, þitt er valið.

Flurocarbon taumar sækja sífellt í sig veðrið en hafa enn ekki náð poly-taumum í sveigjanleika og styrkleika. Aftur á móti eru þeir sterkri á svellinu þegar kemur að styrk gagnvart efnafræðilegum áhrifum. Þeir þola seltu mun betur en poly-taumar og þar að auki eru þeir því sem næst glærir sem er auðvitað kostur þar sem menn hafa trú á taumafælni fiska. Með tíð og tíma lærist mönnum að vinna bug á enn einum ókosti fluorcarbon, þ.e. hnútunum. Þeir vilja slitna undir álagi, efnið er stökkara og meiri vandvirkni þarf við hnútana. Einföld leið er t.d. að fjölga vafningum í hnútunum frá því sem maður hefur vanist með poly-efni. Fleiri vafningar og meiri hráki hjálpa oft mikið til.

Þeir sem lesið hafa þessa tauma-pistla mína hafa eflaust lagt saman tvo og tvo og náð einhverju í líkingu við fjóra. Ég hef nefnt óþol mitt gagnvart því að kaupa frammjókkandi tauma og þann kostnað sem af sí-endurteknum kaupum hlýst. Svo hef ég nefnt að ég hnýti á milli endanlegs taumaenda og taums til að drýgja hann. Þegar ég síðan held því fram að ég byrja á eigin taumum með efni 01X þá gæti nú samlagningin upp úr þessum greinum mínum farið að vefjast eitthvað fyrir mönnum. Útskýringa er eflaust þörf.

Fyrri part sumars kaupi ég mér nýjan 12‘ frammjókkandi polymid taum, ég á mér eina uppáhalds tegund sem ég hef snúið aftur til eftir nokkrar tilraunir með aðrar tegundir, en það í sjálfu sér skiptir ekki máli. Það sem skiptir máli er að ég kaupi taumaefni frá sama framleiðanda, sama plastefni. Það fyrsta sem ég geri við þennan nýja taum er að setja á hann fasta lykkju (sjá hér). Þegar ég hef síðan veitt nokkrum sinnum með þessum taum (segjum að hann sé 3X) tekið af honum og bætt taumaenda við eftir þörfum, þá kemur að því að ég verð að skeyta eins og 2‘ af 1X efni við hann áður en venjulegi 3X taumaendinn fer á. Svona tekst mér að endurnýta upphaflega tauminn vel frameftir sumri, svo lengi sem hann verður ekki fyrir einhverju tjóni, særist í grjóti eða það sem er skemmtilegra eitthvert skrímslið í vatninu hefur flækt hann svo rækilega að honum verður ekki viðbjargandi. Keyptur frammjókkandi taumur á sér langt líf ef maður á nokkra sverleika af taumaefni í vestinu.

Þeir sem hnýta sína tauma sjálfir frá byrjun til enda verða að eiga þetta 4-5 mismunandi sverleika taumaefnis í handraðanum. Silungsveiðimaðurinn á sverast t.d. 01x og niður í 3x. Hvað laxmaðurinn á sverast veit ég bara ekki, en það hlýtur að þurfa nokkuð svert og slitsterkt efni fyrir 20lb. lax. En látum það liggja á milli hluta. Uppskrift af netinu fyrir stöðluðum vatnaveiðitaum, segjum upp á 15‘ hljóðar einhvern vegin svona: 10lb + 8lb + 6lb í hlutföllunum 60% + 20% + 20% samsettur með Surgeon Knot. Aha, hér er talað um slitstyrk en hvaða sverleika þarf ég ef ég ætla að nota Polymid efni? Að ég tali nú ekki um Fluorcarbon? Slitstyrkurinn í þessum efnum er afskaplega mismunandi, jafnvel frá sama framleiðanda og ef ég er að leita að taum sem á að flytja ákveðna stærð af flugu, þá skiptir sver- og sveigjanleiki efnisins meira máli heldur en slitstyrkurinn. Hér verður eigin reynsla að koma til sögunnar og taka við af uppskriftum veraldarvefsins.

Fyrir utan að handhnýttir taumar, þ.e. þeir sem maður setur saman sjálfur, kosta þig aðeins brot af því sem tilbúnir frammjókkandi taumar kosta, þá luma þeir á enn öðrum kosti; þú getur leikið þér miklu meira með samsetningu þeirra og þar með virkni í framsetningu. Skv. ofangreindu er þumalputtareglan sú að þú skiptir 15‘ taum í þrjá parta og hnýtir hann úr þremur styrkleikum. Mín reynsla er aftur á móti sú að skipta tauminum aðeins öðruvísi, ég stekk yfir stærðir og hugsa fyrst og fremst um sverleika efnisins og mýkt:

a) Fyrir flugur í stærðum #6, #8, #10: 60% er original butt efni + 20% 0X + 20% 2X

b) Fyrir flugur í stærðum #12, #14, #16: 60% er original butt efni + 20% 1X + 20% 3X

Svo kemur auðvitað fyrir að ég hef fremsta partinn mun lengri, allt að 4‘ fyrir a) og 6‘ fyrir b) ef ég sé fram á að prófa margar mismunandi flugur, skipta ört um eða þegar ég er að bögglast við að koma þyngdri flugu niður á botninn.

Íhaldssemi mín og það sem mér finnst þægilegt verður oftar en ekki til þess að ég festist í einhverjum ramma sem ég fer helst ekki útfyrir. Mér þykir t.d. þægilegast að veiða með flottaum úr einþátta girni og hafa hann frammjókkandi. Þessi sérviska mín kostar sitt og á hverju sumri kemur að því fyrr eða síðar að mínum eigin takmörkum er náð hvað varðar kostnað í taumum. Þá bregð ég mér í endurvinnsluna. Þegar taumurinn er orðinn það stuttur að grennsta taumaefnið passar ekki lengur framan á hann er alveg sjálfsagt að færa sig upp um einn sverleika og hnýta á milli. Þetta verður að vísu ekki ákjósanlegasti ósýnilegi taumurinn, en dugir samt glettilega ef snyrtilega er hnýttur.

Það sem ber að varast og hefur komið mér í koll er að blanda saman óskyldum efnum í taum. Plastefni bregðast mismunandi við tognun og hita og það er einmitt hiti sem myndast þegar við hnýtum saman taum og taumaefni. Að vísu getum við dregið verulega úr þessari hitamyndun með því að væta hnútinn vel áður en hann er hertur, en hiti myndast nú samt sem áður. Það tognar lítillega á efninu, það veikist og í verstu tilfellunum krullast það sitt hvoru megin við hnútinn, svona eins og skrautbandið á jólapökkunum. Mitt blákalda mat er að efni sem krullast er ónýtt frá framleiðanda og það kaupir maður bara einu sinni, betra er að eyða 100 kr. meira í taumaefnið heldur en taka séns á einhverju no-name efni sem er ódýrara. Útsölurnar að hausti og fljótlega upp úr jólavertíð eru líka varhugaverðar. Plastefni gengur í samband við súrefni og veikist með tíð og tíma, sérstaklega þegar sólar- og halógenljós hjálpa til. Þegar taumar og taumaefni hafa legið frammi í nokkra mánuði hefur slitstyrkur þeirra minnkað verulega og þú bara slítur og slítur út úr hnútunum. Keyptu nýtt efni í upphafi vertíðar, ekki henda hundraðköllum til að spara 40% á útsölu löngu áður en þú ætlar að nota efnið.