Nú er ég alveg gjörsamlega dottin í það, vatnið þ.e.a.s. og velti fyrir mér öllum mögulegum áhrifum sem við getum haft á vötnin okkar og það lífríki sem í þeim þrífst, eða ekki. Þó verulega hafi dregið úr sveiflum vatnshæðar Elliðavatns hin síðari ár, þ.e. Orkuveitan er ekki alveg eins gróf í vatnstöku, þá hafa menn í alvöru bent á að óafturkræf áhrif Elliðavatnsstíflunnar séu orðin og ekkert fái þeim breytt úr þessu. Aðrir benda á að það hafi mikið milda áhrif stíflunnar að hleypa framhjá þegar virkjuninn sé ekki í rekstri. Samhliða almennri hlýnun vatnsins síðustu ár, sem hefur bein áhrif á fiskistofnana, hafa menn ítrekað bent á þá staðreynd að hrygningarstöðvum bleikjunnar fækki ár frá ári og nú sé svo komið að aðeins þeir stærstu séu eftir og bleikjan þjappi sér orðið mjög saman á þessa staði. Grynnri, og nú orðið liðfærri hrygningarstaðir hafa oft og iðulega farið á þurrt á vetrum þegar Orkuveitan hleypti úr vatninu til raforkuframleiðslu. Ekki þurfi að lækka yfirborðið vatnsins nema um 10 sm. til að þessir hrygningarstaðir fari á þurrt, hrygningarstaðir sem að öllu jöfnu ættu að vera bleikjunni meira að skapi þar sem botninn er malarkenndur og gnægð ferskvatns úr lindum sem streyma þar fram. Það hefur einmitt verið á viðkvæmasta árstíma sem mestar sveiflur hafa orðið í vatninu, þ.e. á tímabilinu okt. til maí þegar raforkuframleiðslan hefur verið í gangi. Öfugt á við okkur mennina, þá veit bleikja ekkert um það að hrygningarstaðurinn sem hún velur sér í nóvember stendur orðið á þurru í lok janúar. Það er dýrar rafmagnið okkar Reykvíkinga heldur en marga grunar og virkjanir OR hafa víðar haft áhrif heldur en í Grafningnum.

Með aukinni umhverfisvitund hin síðari ár hafa menn leitt hugann í alvöru að því hvaða áhrif sveiflur í vatnshæð hefur á viðkomu silungs og þá sér í lagi bleikju. Sveiflur í stærð og fjölda bleikju hafa alltaf verið þekktar og hafa menn hingað til tengt þessar sveiflur veðráttu og þá sér í lagi sumar- og vetrarúrkomu. Innan um þessa alþýðuspekinga hefur alltaf leynst einn og einn sem hefur þorað að minnast á hlut okkar mannanna í þessum sveiflum. Nú nýverið átti ég smá spjall við staðkunnuga við Hlíðarvatn í Selvogi um þann brest sem varð í aflabrögðum í sumar (e.t.v. þegar í fyrrasumar). Mér þótti nokkuð djúpt í árina tekið þegar 14 sm. hækkun yfirborðsins var kennt um hvarf bleikjunnar, trúði því einfaldlega ekki að slík smá hækkun gæti haft veruleg áhrif. En viti menn, við nánari skoðun fann ég nokkrar umfjallanir sem studdu þetta álit manna. Má þar nefna mjög góðar greinar Jóns Kristjánssonar fiskifræðings á www.fiski.com

Margt fróðlegt kom fram í þessum greinum, m.a. sú staðreynd að kjör- riðstöðvar bleikjunnar eru á dýpi frá 15 og að 50 sm. Sveiflur, hvort heldur til lækkunar eða hækkunar frá meðaldýpt hlýtur að hafa veruleg áhrif á klak og uppvöxt seiða. Raunar sýna rannsóknir Jóns á Hlíðarvatni frá árunum ´73 – ´92 umtalsverða hnignun í vexti bleikjunnar þegar á þessum árum. Sem dæmi má nefna að meðallengd 4.ára bleikju var tæplega 32 sm. árið 1973 en fór niður í ríflega 25 sm. í síðustu mælingum árið 1992 ásamt því að veruleg aukning varð í smávöxnum, ókynþroska fiski í vatninu. Maður veltir því fyrir sér hvenær vendipunkturinn verður þegar smávaxin ókynþroska fiskur verður það liðmargur að hann étur kynþroska fiskinn út á gaddinn og engin nýliðun verður í stofninum, hvað þá þegar kjörlendi bleikjuhrygningar er sökkt um 14 sm.

Væntanlega á fiskurinn nóg með náttúrulegar sveiflur í vötnum, þótt við mennirnir bætum ekki um betur og leikum okkur að stíflugerð náttúrulegra stöðuvatna á Íslandi. Myndun stöðuvatna eða not þeirra til vatnsmiðlunar hefur ekki aðeins áhrif á það land sem sökkt er heldur einnig það lífríki sem er fyrir í þeim. Við höfum áhrif á fleira en það sem augað sér.

Mýflugan er undirstöðufæða silungsins. Ég virðist vera ein af undirstöðufæðu mýflugunnar eða þannig leið mér í það minnsta eftir ferð upp að Úlfljótsvatni um daginn. Hefði endurgerð Fílamannsins verið á döfinni hefði ég örugglega komið sterklega til greina sem staðgengill John Hurt í aðalhlutverkið, slíkar voru bólgurnar sem tóku sig upp hjá mér eftir ferðina. Í gegnum tíðina hafa ýmiss húsráð orðið til gegn og fyrir meðhöndlun flugnabits. Hér eru nokkur dæmi:

B-vítamín: Ráðlagður dagskammtur skv. framleiðanda af B1 og/eða B6 er sagður draga fram ákveðinn ilm á hörundi sem á að fæla mýið frá. Mentol: Margir mæla með kremi eða áburði sem inniheldur hátt hlutfall af mentol eða eucalyptus til þess að fæla flugur frá. Að sögn þarf ekki að bera á alla óvarða húð, vel dugar að setja eina og eina doppu hér og þar. Þekkt vörumerki; Tiger Balm, Vick‘s VapoRup, Deep Heat. Betametason: Er virkt efni í fjölda krema og smyrsla sem ávísað er gegn bólgu- og ofnæmissjúkdómum, flest lyfseðilskyld á Íslandi en ferðamenn þekkja e.t.v. Calestoderm-V sem hægt er að kaup án lyfseðils erlendis. Krem sem innihalda betametasón eru sögð prýðis fróun eftir skordýrabit. Sítrus ávextir: Sumir drekka mikið af fersku límónu- eða sítrónuvatni fyrir veiðiferðir og fullyrða að það dragi verulega úr ásókn flugu. Aðrir beinlínis rjóða andlit og hendur með límónu og segja það dugi mun betur. Sítrónugras: Ekki bara krydd, heldur líka áburður eða kalt seiði til að bera á sig og/eða úða á föt og annan búnað til varnar flugu. Myrta (Brúðarlauf / Bog Myrtle): Notað sem virkt efni í náttúrukremum sem menn rjóða á hendur og andlit til að stugga við mýflugum. Skotar hafa notað krem og olíur úr þessari jurt í margar aldir til þessara nota. Tea Tree olía: Ilmkjarnaolía sem dregur úr ertingu eftir skordýrabit. Fyrirbyggjandi virkni ekki þekkt. Neem olía: Krem og smyrsl sem innihalda þessa olíu eru talin halda skordýrum frá mönnum. Um er að ræða nokkrar vörur sem fundist gætu í verslunum hér á landi. Hvítlaukur: Nokkuð stíf inntaka hvítlaukstaflna (1200 mg/dag) eða át hvítlauks fyrir veiðiferðir er talið draga verulega úr ásókn mýflugu. Svo er bara spurning hvort veiðifélagar fælist ekki líka.

Hvort eitthvað af þessu virkar er svo allt önnur saga, kannski eru þetta bara allt kerlingarbækur eins og ráð við kvefi. Öll notkun krema og olíu ætti samt að vera í hóf stillt, ekki viljum við smita lykt á veiðibúnað þannig að fiskurinn fælist. Eitt ráð að lokum; ekki nota ilmvatn eða rakspíra þegar þið haldið til veiða. Ólíkt fiskinum þá fælast flugur ekki slíka lykt, heldur þvert á móti.